Leeuwenberghkerk
Op de hoek van het Servaasbolwerk en de Schalkwijkstraat zijn drie stenen boven elkaar in de muur van de Leeuwenberghkerk gemetseld.
In 1567 werd het Leeuwenberchgasthuis gebouwd in de achtertuin van het Sint Quintijnsgasthuis. Het was een gasthuis voor lijders aan de pest en moest daarom vlakbij de stadsrand liggen. Het geld hiervoor was beschikbaar gesteld in het testament van Agnes van Leuwenberch (ca 1500-1562). Uit dat jaar stamt de bovenste steen: een rijk gedecoreerde renaissancesteen uit 1567. Deze is in 1794 gedeeltelijk gewijzigd.
Nu valt er te lezen:
LEEUWENBERCH IS HIER OP GHERESEN
DEUR JOFFROU AGNES VAN LEEUWENBERCH CHEPRESE
EN IN DEN JAARE 1794
TOT
MILITAIRE BARAKKEN
AANGELEGD
Het cryptische woord ‘cheprese’ in de tweede regel staat voor ‘geprezen’. De steenhouwer heeft wegens plaatsgebrek het woord ingekort.
In 1794 werd het gebouw een kazerne en toen werd ook de tekst van de gevelsteen aangepast. Voor 1794 stond er vanaf de derde regel:
TOT BEHOEF DER BORGERS MET PESTE BEGAEFT
DIE WORDEN ALHIER GESPYST ENDE GELAEFT
ANNO 1567
In 1845 werd het gebouw verbouwd tot scheikundig laboratorium voor de Universiteit van Utrecht. Gert Jan Mulder was daar van 1841 tot 1868 hoogleraar en hij wordt beschouwd als de grondlegger van het moderne scheikundeonderwijs. Voor het eerst in Nederland werd er bij die verbouwing ook een laboratorium voor practica ingericht.
Aan deze bestemming herinnert de tweede steen: een met rolwerk omgeven neorenaissancesteen.
Met een slecht leesbare tekst:
DR. G.J.MULDER
GEBOREN 27 DECEMBER 1802
OVERLEDEN 18 APRIL 1880
WIJDDE IN DIT GEBOUW
DE BESTE JAREN VAN ZIJN WERKZAAM LEVEN
AAN
SCHEIKUNDIG ONDERWIJS EN ONDERZOEK
DONATOR H.O. ANNO 1883
In 1930 werd het gebouw als kerk in gebruik genomen door de Vereniging van Vrijzinnige Hervormden en de Nederlandse Protestantenbond. In 2004 gingen zij een fusie aan met de remonstranten van de Geertekerk en verlieten ze de Leeuwenberghkerk. Ter gelegenheid daarvan lieten ze deze steen maken door Koos Boomstra. Na de laatste dienst op 5 september 2004, werd de steen onthuld. De steen is uitgevoerd met een Venetiaanse lijst; een uitvoering die nergens in de stad voorkomt. (Bron: T.Holtrop/K.Boomstra)
Met de tekst:
DIT GEBOUW WERD VAN 1930-2004
ALS KERK GEBRUIKT DOOR DE
LEEUWENBERGHGEMEENTE
WAARIN SAMENWERKTEN DE UTRECHTSCHE AFDELINGEN
VAN DE VERENIGING VAN VRIJZINNIGE HERVORMDEN
IN NEDERLAND EN DE VRIJZINNIGE
GELOOFSGEMEENTE NPB
Op topgevels zijn leeuwen geplaatst, met een (familie)wapen tussen de poten. Meestal met het familiewapen van Agnes van Leeuwenbergh, de stichtster van het gasthuis. Een (of enkele?) tonen het wapen van de Universiteit Utrecht (zon, met stadswapen van Utrecht in het hart).
Over het verlaten van de kerk, en de geschiedenis van het pand is een artikel geschreven in de Binnenstadskrant, maart 2004
Op de site van de Leeuwenberghkerk staat ook een korte geschiedenis.