27 september 2019 – Marjet Douze
We hebben net de herinneringssteen onthuld op het huis van de democratie in Utrecht: het stadhuis. Een steen die herinnert aan de invoering van het algemeen kiesrecht in Nederland in 1919. Met overigens wel een kanttekening; het gaat om het Europese deel van de Nederlanden, want in onze koloniën kwam het algemeen kiesrecht pas na de Tweede Wereldoorlog.
Vanuit het Utrechts Geveltekenfonds heb ik samen met Paul Krijnen het initiatief genomen. We legden contact met Janneke van der Heijde van Groen Links en zij organiseerde brede steun vanuit de gemeenteraad. Met Cees Rampard van de afdeling Erfgoed hebben we deze mooie, prominente plek gevonden én gekregen. De onvermoeibare Fred Nuwenhuis van de Werkgroep Directe Voorzieningen zorgde voor de organisatie én -heel belangrijk- de financiering. Toen kon Britt Nelemans -de beeldhouwster van deze steen- aan de slag. Zij maakte ook de herdenkingssteen Vrede van Utrecht, hier rechts op de borstwering. Britt Nelemans werkte voor deze steen samen met Ton Mooy. Hij maakte het beeld van Vrouwe Justitia.
Het UGTF is blij en trots met deze mooie, nieuwe gevelsteen! Hij is heel mooi geworden, met genoeg kleur om op te vallen, en stijlvol op deze borstwering. Britt Nelemans heeft echt een prachtige steen gemaakt.
Wij kozen niet zonder reden voor deze afbeelding en teksten; wij wilden nl het vrouwenkiesrecht extra benadrukken. En ik vertel graag waarom.
In 1917 werd dus het
algemeen mannenkiesrecht een feit: alle mannen mochten vanaf toen naar
de stembus, na een jarenlange strijd vanaf 1870. De strijd duurde lang, maar
had voor de mannen wel resultaat: met de verschillende wetswijzigingen in 1887,
1896 en 1913 mochten steeds meer mannen naar de stembus. In 1917 ging het om de
laatste 30%.
Heel belangrijk, want daarmee mochten ook mannen zónder bezit en zónder
opleiding stemmen. De klassenmaatschappij ging op de schop.
Maar héél lang werd door velen gedacht dat 2017 dús het jubileumjaar was. Dat
in 1917 de helft van bevolking – nl álle vrouwen- daarvan nog steeds waren
uitgesloten, was weinig bekend. En dat er door onze voormoeders 30 jaar hard
gestreden is om kiesrecht te krijgen, nog veel minder.
Het was een langdurige strijd: vrouwen (en mannen!) kwamen samen in een paar organisaties
die specifiek gericht waren op vrouwenkiesrecht. De Vereeniging voor Vrouwenkiesrecht
(VvVK), de Bond voor Vrouwenkiesrecht (BvVK), er was ook een Mannenbond voor
Vrouwenkiesrecht. Op het toppunt hadden deze organisaties samen bijna 38.000
leden. Een massabeweging dus.
Deze organisaties verzetten ongelooflijk veel werk. Zij deden alles om medestanders te krijgen. Zij organiseerden vele debatavonden, vaak opgeleukt met declamatie, zang en komische sketches; zij maakten allerlei promotiemateriaal – je kunt het zo gek niet verzinnen: (van fietsvlaggetjes tot vingerhoed en van eiermutsjes tot ansichtkaarten), ze verzamelden handtekeningen voor petities, en gingen steeds massaler de straat op. In 1916 liepen er 18.000 demonstranten door Amsterdam!
Probeer eens na te voelen wat het betekende voor die vrouwen die zo hard streden: bij iedere wetswijziging mochten meer mannen naar de stembus, maar voor de vrouwen -alle vrouwen- bleef de deur naar de democratie dicht.
De gevelsteen 100 jaar algemeen kiesrecht wil de start van moderne democratie vieren, maar óók de strijd van onze voormoeders expliciet eren. Samen met de beeldhouwster Britt Nelemans kozen we daarom het beeld van vrouwe jusititia met de woorden Jus Suffragii = recht om te kiezen. Recht om te kiezen voor mannen én vrouwen. Maar het beeld is extra speciaal omdat het óók het logo van de vrouwenkiesrechtstrijd was. Het zet dus die volhardende voormoeders extra in het zonnetje.
Vandaag 100 jaar geleden vierde de VvVK haar overwinningsfeest in het Concertgebouw in Amsterdam. Pas onlangs is uitgezocht wanneer de wet nu werkelijk in werking trad. Dat blijkt 28 september 1919 te zijn, een dag ná het overwinningsfeest. De vrouwen die de volgende dag het Concertgebouw schoonmaakten waren het zich misschien niet bewust, maar zij waren nu eindelijk volwaardige burgers geworden!
We herdenken hier de start van de moderne democratie, waarbij iedereen -onafhankelijk van opleiding, inkomen én van sekse- mee mag doen. De steen herinnert ons ook aan de langdurige strijd die daaraan voorafging. Het kwam er écht niet vanzelf. Daarom: koester uw kiesrecht.