Lantaarnconsole met de afbeelding van het gezicht van Anna Maria van Schurman, met een stralenkrans om haar hoofd.
En de tekst:
O UTREGHT, LIEVE
ILLUSTRA NOS
Links een afbeelding van de Domtoren, een gordijn, en een boek met de handtekening van Anna Maria van Schurman, met een ganzenveer. Op de pagina’s van het boek het woord ‘zon’ (van links naar rechts, van boven naar beneden) in het Ethiopisch, Hebreeuws, Grieks, Arabisch en latijn. In het hart van het boek een boekenlegger.
Op de rechter zijkant van de console staat de tekst ‘100 JAAR OUD-UTRECHT’, met een lauriertak, en enkel muzieknoten.
De console is aangebracht onder de lantaarn op de Nieuwegracht, ter hoogte van nummer 80, bij de trap tegenover de Keukenstraat. Deze plek is gekozen omdat aan de Keukenstraat het Anna Maria van Schurman Hofje (met verschillende geveltekens over haar) te vinden is.
(Er is overigens nog een gevelsteen aan haar gewijd: op haar woonhuis, Achter de Dom nr 8.)
Betekenis van de afbeeldingen op de steen
O Utreght, lieve’ is het begin van een gedicht dat begint met ‘O Utreght, lievestadt, hoe soud’ick u vergeten’. Schurman schreef het gedicht toen zij voor korte tijd terugkeerde naar haar geboortestad Keulen.
‘Iustitiae nos’ maakt deel uit van het motto van de Universiteit Utrecht, ‘Sol Iustitiae Illustra Nos’. Het verwijst naar de opdracht die Schurman kreeg om in 1636 een lofdicht te schrijven op de net opgerichte Universiteit van Utrecht. In het lofdicht gaf zij kritiek op het feit dat vrouwen niet aan de universiteit mochten studeren.
Zij werd de eerste vrouwelijke student die colleges mocht volgen aan een universiteit. Zij moest zich wel verschuilen achter een afscheiding, waardoor de mannelijke studenten haar niet konden zien.
Het boek verwijst naar haar internationale bestseller Opuscula. De afbeelding van het gordijn staat voor de afscheiding waarachter Schurman de colleges mocht volgen; de Dom verwijst naar haar woonhuis, vlak onder de Dom.
De boekenlegger verwijst naar een boekenlegger die gemaakt is door Schurman; het heeft zeven touwtjes en een kraaltje onderaan, om op verschillende pagina’s het boek te markeren. Hij is bewaard gebleven en is nu onderdeel van de collectie over Anna Maria van Schurman in het museum Martena in Franeker.
De steen is een schenking van de gemeente Utrecht t.g.v. het 100-jarig bestaan van de Vereniging Oud-Utrecht. Daar verwijst de tekst op de zijkant naar. De muzieknoten verwijzen naar de muziek die Schurman speelde.
Anna Maria van Schurman
Schurman sprak en schreef in meer dan 10 talen, en bezat uitgebreide kennis van geschiedenis, aardrijkskunde, botanie, geneeskunde, filosofie en vooral theologie. Zij had een prominente plek in de literaire en wetenschappelijke kringen, nationaal en internationaal. Daarnaast was zij ook artistiek zeer begaafd.
Bronnen over het leven van Anna Marie Schurman:
https://resources.huygens.knaw.nl/vrouwenlexicon/lemmata/data/Schurman,%20Anna%20Maria%20van
Vrouwen van Utrecht, cultuurhistorische wandelgids, door Judith Schuil. Amsterdam, Orlando, 2022. p. 8-15
De steen en beeldhouwer
De lantaarnconsole (Belgisch hardsteen) is gemaakt door de Utrechtse beeldhouwer Laura Kok. De keuze viel op Schurman omdat zij tijdens de Nacht van de Geschiedenis 2022 verkozen werd tot de belangrijkste historische en betekenisvolle Utrechter. De steen is door de gemeente Utrecht (Werkgroep Directe Voorzieningen) aangeboden aan de Vereniging Oud-Utrecht. Hij werd onthuld op 2 december 2023 door locoburgemeester Lot van Hooijdonk.
Achtergrondinformatie over de steen en de onthulling:
https://hf-projects.nl/p/console_ams/ – Met informatie over het beeldhouwproces en verschillende bronnen m.b.t. de onthulling.
https://oud-utrecht.nl/nieuws/1335-onthulling-lantaarnconsole-anna-maria-van-schurman
https://www.duic.nl/cultuur/eerste-vrouwelijke-student-anna-maria-van-schurman-geeerd-met-lantaarnconsole-aan-de-nieuwegracht-in-utrecht/
https://binnenstadskrantutrecht.nl/Vereniging_Oud-Utrech_met_console_geeerd
Eerste foto: Joost van Waert.