Tekst:
PIETER QUINT ONDAATJE
COLOMBO 1758 – BATAVIA 1818
DEMOCRATISCH PATRIOT
LEIDER VAN DE REVOLUTIE IN UTRECHT 1783-1786
Links een afbeelding van het enig bekende portret van Quint Ondaatje en rechts een keeshond, met een speer met hoed. De keeshond verwijst naar de geuzennaam van de patriotten: kezen. De hoed en de speer staan voor het streven naar vrijheid. Het zijn oude symbolen die door de patriotten veelvuldig gebruikt werden.
Pieter Quint Ondaatje (1758-1818) werd geboren in Ceylon (Sri Lanka) en had een biculturele achtergrond: hij had een Tamil-vader en een Amsterdamse moeder.
Hij kwam als 15-jarige vanuit Ceylon naar Amsterdam voor zijn opleiding en vestigde zich in 1778 als student in Utrecht. Hij werd de eerste student met wortels in de Oost die twee maal in Nederland promoveerde. Tijdens zijn studie raakte hij al snel betrokken bij de patriottenbeweging in de stad.
De tekst op de gevelsteen verwijst naar het leiderschap van Ondaatje tijdens de periode 1783-1786, waarin door de patriotten gestreden werd voor een democratische hervorming van het stadsbestuur. Deze werd uiteindelijk, na veel strijd, in de zomer van 1786 bereikt. Het oude bestuur met regenten – benoemd door de stadhouder – werd afgezet. Het betekende onder andere: kiesrecht voor de (mannelijke) burgerij, directe invloed op de samenstelling van het stadsbestuur en een tweede raad waarin de burgerij zitting had.
Het duurde niet lang: het democratische stadsbestuur werd door stadhouder Willem V, met steun van het Pruisische leger in 1787 afgezet. Maar de toon was gezet: de Utrechtse revolutie heeft democratisch bestuur, vrijheid van meningsuiting, en vrijheid van godsdienst op de kaart gezet. Het was de eerste grote stad in Europa waar nog vóór de Franse revolutie een democratisch bestuur werd gevestigd. Ook voor de Amerikaanse revolutionairen was het gebeuren in Utrecht een inspiratiebron.
Ondaatje had in zijn strijd te maken met uitspraken van tegenstanders die refereren aan zijn Tamil-afkomst: met termen als ‘zwart dier vol lastervonden’ en ‘vreemdeling uit slavenland’.
De steen: realisatie
Al in 1986 stelde het toenmalige raadslid van D66 Machteld Versnel-Schmitz een gedenkteken voor Quint Ondaatje voor. Haar plan werd toen door het college van B en W afgewezen.
Het initiatief voor deze steen is in 2021 genomen door het Utrechts Geveltekenfonds. Ditmaal stemde het college van B en W wel met het voorstel in.
De letters op de steen zijn ontworpen en gehakt door Britt Nelemans; de figuratieve delen door Ton Mooy.
De steen is op 11 oktober 2021 door burgemeester Sharon Dijksma en Jonkheer H.G.A. Hooft onthuld. Hooft deed dit namens de financier van de steen, Christopher Ondaatje, een verwant van Quint Ondaatje.
Een verslag van de onthulling en van de vele andere activiteiten van het UGTF bij het project Ondaatje (o.a. een film en tentoonstelling) vindt u hier.
Het Utrechts Geveltekenfonds heeft een boek uitgegeven over het leven van Quint Ondaatje: Pieter Quint Ondaatje; Revolutieleider in Utrecht, door Paul Krijnen met medewerking van Rietje de Bruijn en Dilip Tambyrajah. UGTF, 2021. Te koop via webshop Oud Utrecht