In deze nieuwsbrief vertellen we u over de voortgang van de gevelsteen over slavernij, het onderzoek naar De vurige Colom, het zoeken naar een nieuwe plek voor de Neudebronzen, en de zoektocht voor een steen over de Stadsrechten. En, last but not least, over onze nieuwe voorzitter en het nieuwe lid van het bestuur.
Een gevelsteen voor Sitie – 2
In de vorige nieuwsbrief schreven we over onze plannen voor een gevelsteen over de slavernij. We kozen daarvoor Sitie, een tot slaaf gemaakte vrouw uit het huidige Celebes. Haar meester, Joan Gideon Loten, had haar van een lokale vorst ‘gekregen’ en nam haar later mee naar Nederland. Daar ging hij met zijn vrouw wonen op de plek waar nu Drift 27 staat. Sitie maakte tot aan Lotens dood deel uit van dit huishouden. In de afbeelding hieronder staat er een koets voor zijn huis.
Op de Drift 27 is nu de universiteitsbibliotheek gevestigd en daar willen we de gevelsteen voor Sitie ook plaatsen. De Universiteit Utrecht is enthousiast over het plan en werkt er graag aan mee. De bekende kunstenaar Max Kisman heeft een ontwerp gemaakt en beeldhouwer Toon Rijkens gaat de steen maken. Voor het benodigde geld starten we binnenkort een crowdfunding-actie. Ongetwijfeld zult u daar binnenkort meer over horen.
Hebt u vragen over dit project of wilt u het steunen, stuur dan een bericht aan M.Douze@ugtf.nl
Collectie Utrechts Archief
De Vurige Colom
In de nieuwsbrief van oktober 2024 schreven we over ons onderzoek naar het verbeterhuis De Vurige Colom aan de Lange Nieuwstraat 119. Opgericht in 1664 was het eigenlijk een luxe gevangenis voor buitenbeentjes van goede komaf, de zwarte schapen van een familie. Maar schrijvers en filosofen spraken er schande van dat iemand simpel op verzoek van een ander daar kon worden opgesloten. De inlijving bij Frankrijk leidde tot een nieuw rechtssysteem en in 1810 kwam het einde van de Vurige Colom. Het huis werd afgebroken en maakte plaats voor een steenhouwerij die op zijn beurt in 1970 het veld moest ruimen voor de nieuwbouw van het Willem Arntszhuis.
We verzamelen nu verhalen over personen die in De Vurige Colom hebben gezeten en zullen daarover publiceren in het tijdschrift Oud-Utrecht. We hopen dat het leidt tot een gevelteken op de plek waar het verbeterhuis heeft gestaan.
Het bestuur
We hebben een nieuwe voorzitter: Leo Paul.
Hij schrijft: Ik heb 40 jaar lang bij de universiteit Utrecht gewerkt en ben gespecialiseerd in de sociale geografie van Midden- en Oost-Europa. Ik heb studenten en leraren duidelijk proberen te maken dat je zonder kennis van het verleden veel zaken in het oostelijk deel van ons continent niet kunt verklaren. Aardrijkskunde en geschiedenis hebben veel raakvlakken, en zo is dat ook in Utrecht. Het ontstaan en de ontwikkeling van de stad is in vele publicaties beschreven, maar is ook te zien in de prachtige geveltekens. Het zijn miniatuurtjes die een verhaal vertellen. Toch zijn ze bij veel mensen onbekend. De afgelopen tijd heb ik vrienden en familieleden een mini-excursie gegeven langs geveltekens in het centrum. Alom verbazing: wat is er veel te zien als je je blik wat hoger richt dan de etalages. De 595 oude en nieuwe geveltekens maken Utrecht mooier en interessanter. Dat mogen nog meer inwoners en bezoekers van Utrecht weten. Het concrete eerste doel daarvoor is de viering van het 50-jarig bestaan van het UGTF in 2027.
De vorige voorzitter Jan Scheffer heeft bijna 25 jaar leiding gegeven aan het bestuur waarvoor we hem hartelijk danken. Gelukkig blijft hij bestuurslid zodat wij kunnen blijven profiteren van zijn kennis en enthousiasme.
En we hebben een nieuw lid van het bestuur: Janjaap Luijt.
Hij schrijft:
Begin dit jaar was ik bij de onthulling van een gevelsteen voor Herman Saftleven (1609-1685) waar Paul Krijnen me onverwacht vroeg of ik zitting wilde nemen in het bestuur. En kijk, daar zit ik nu.
In het dagelijks leven doe ik historisch onderzoek voor derden bijvoorbeeld erfgenamenonderzoek, het transcriberen van oude aktes maar ook onderzoek in opdracht. Kortom, alles wat je op televisie kunt zien van Verborgen verleden tot De rijdende rechter. Daarnaast doe ik redactiewerk en schrijf ik af en toe een historisch boek. Ze gaan meestal over goud- en zilversmeden, maar ook andere onderwerpen schuw ik niet; zo verscheen recent 100 jaar Willibrordschool over het katholieke lager onderwijs in Vleuten. In het bestuur van het UGTF hoop ik mijn steentje te mogen bijdragen, zowel organisatorisch, als bij het leveren van interessante historische achtergrondinformatie.
Website: Verstopte pareltjes in de stad
De nieuwe geveltekens van de Dom
Op de Dom hangt de oudste gevelsteen van de stad Utrecht: een steen uit 1382 met het begin en het einde van de bouw. In vertaling staat er:
Toen men schreef 1320 en 1
legde men van mij de eerste steen
daarna na 1382
was ik volmaakt zo men ziet waarachtig
In de loop der eeuwen zijn er allerlei beeldhouwwerkjes aan de toren toegevoegd. Ook bij de laatste restauratie (2019-2024) gebeurde dat. Beeldhouwerij Koen van Velzen maakte er een aantal en twee daarvan willen wij u niet onthouden.
1. De architect van de restauratie Eric Jan Brans ging met pensioen tijdens het werk aan de toren. Zijn hoofd is nu opgenomen in het beeldhouwwerk van de Dom.
Foto John van Erve
2. Het wolkenmannetje met een sneeuwbal in zijn hand, heel klein en vanaf de straat moeilijk te zien. In de blog van Koen van Velzen wordt er het volgende over gezegd: ”Het idee erachter is dat de toren zichzelf nu kan verdedigen. Iedereen die kritiek heeft op deze restauratie van de Domtoren kan een sneeuwbal van boven verwachten.
De vele andere grappige, oude en nieuwe, beeldhouwwerkjes in/op de Domtoren vindt u hier
Foto Koen van Velzen
Lopende zaken
- Op de site is er een themapagina: Staatsvorming en Democratisering. De stad telt een flink aantal geveltekens over dit thema en op deze pagina hebben we ze bij elkaar gezet.
- Neudebronzen: Aan een bankgebouw aan het Neude hing vroeger een aantal bronzen gevelbeelden over de Unie van Utrecht (1579). Helaas heeft de eigenaar van het pand ze weggehaald en in de kelder gelegd. Protest daartegen mocht tot op heden niet baten.
- Stadsrechten. In 1122 kreeg de stad Utrecht haar stadsrechten en voor dat belangrijke moment zouden we een gevelteken willen maken. Maar hoe moet dat eruit zien en wat is een geschikte plaats?